Cùng Đọc tài liệu lưu ý tổng thể khái niệm cơ bản nhất của 6 thao tác lập luận trong văn nghị luận mà em sẽ học là: giải thích, phân tích, chứng minh, so sánh, bình luận, bác bỏ kèm các ví dụ minh họa của từng thao tác nhé:
nội dung
Các thao tác lập luận mà em đã học
1/ Thao tác lập luận lý giải:
– Khái niệm: là cắt nghĩa một sự vật, hiện tượng, khái niệm để người khác hiểu rõ, hiểu đúng vấn đề.
– Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ được tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ cần được lý giải nhằm mục đích nâng cao nhận thức, trí tuệ, tu dưỡng tâm hồn, tình cảm .– Cách lý giải : Tìm đủ lí lẽ để giảng giải, cắt nghĩa yếu tố đó. Đặt ra mạng lưới hệ thống câu hỏi để vấn đáp .
2/ Thao tác lập luận nghiên cứu và phân tích:
– Khái niệm: Là cách chia nhỏ đối tượng thành nhiều yếu tố bộ phận để đi sâu xem xét một cách toàn diện về nội dung, hình thức của đối tượng.
– Cách nghiên cứu và phân tích : Chia tách đối tượng người tiêu dùng thành nhiều yếu tố bộ phận theo những tiêu chuẩn, quan hệ nhất định .Chi tiết bài học kinh nghiệm : Soạn bài Thao tác lập luận nghiên cứu và phân tích
3/ Thao tác lập luận chứng minh:
– Khái niệm: là ta dùng những bằng chứng chân thực, đã được thừa nhận để chứng tỏ đối tượng.
– Cách chứng tỏ : Xác định vấn đè chứng tỏ để tìm nguồn dẫn chứng tương thích. Dẫn chứng phải đa dạng và phong phú, tiêu biểu vượt trội, tổng lực sát hợp với yếu tố cần chứng tỏ, sắp xếp dẫn chứng phải lô-gic, ngặt nghèo và phải chăng .Chi tiết bài học kinh nghiệm :
4/ Thao tác lập luận so sánh:
– Khái niệm: là làm sáng tỏ đối tượng đang nghiên cứu trong mối tương quan với đối tượng khác.
– Cách so sánh : Đặt đối tượng người dùng vào cùng một bình diện, nhìn nhận trên cùng một tiêu chuẩn, nêu rõ quan điểm, quan điểm của người viết .Chi tiết bài học kinh nghiệm : Soạn bài Thao tác lập luận so sánh
5/ Thao tác lập luận phản hồi:
– Khái niệm: là bàn bạc, nhận xét, đánh giá về một vấn đề .
– Cách phản hồi : Trình bày rõ ràng, trung thực yếu tố được phản hồi, đề xuất kiến nghị và chứng tỏ được quan điểm đánh giá và nhận định, nhìn nhận là xác đáng. Thể hiện rõ chủ ý của mình .Chi tiết bài học kinh nghiệm : Soạn bài Thao tác lập luận phản hồi
6/ Thao tác lập luận bác bỏ:
– Khái niệm: Là cách trao đổi, tranh luận để bác bỏ ý kiến được cho là sai .
– Cách bác bỏ: Nêu ý kiến sai trái, sau đó phân tích, bác bỏ, khẳng định ý kiến đúng; nêu từng phần ý kiến sai rồi bác bỏ theo cách cuốn chiếu từng phần.
– Ý nhỏ phải nằm hoàn toàn trong phạm vi của ý lớn.
– Nếu hoàn toàn có thể bộc lộ nội dung của những ý bằng những vòng tròn thì ý lớn và mỗi ý nhỏ được chia ra từ đó là hai vòng tròn lồng vào nhau, không được ở ngoài nhau, cũng không được trùng nhau hoặc cắt nhau .– Mặt khác, những ý nhỏ được chia ra từ một ý lớn, khi hợp lại, phải cho ta một ý niệm tương đối rất đầy đủ về ý lớn, gần như là những số hạng, khi cộng lại phải cho ta tổng số, hay vòng tròn lớn phải được lấp đầy bởi những vòng tròn nhỏ .– Mối quan hệ giữa những ý nhỏ được chia ra từ cùng một ý lớn hơn phải ngang hàng nhau, không trùng lặp nhau .Chi tiết bài học kinh nghiệm : Soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ* Trên đây là triết lý cơ bản về khái niệm, tín hiệu nhận ra của những thao tác lập luận mà em được học trong chương trình, cùng Đọc tài liệu tìm hiểu thêm mạng lưới hệ thống kiến thức và kỹ năng lại bằng bảng thống kê những thao tác lập luận dưới đây nhé :
Bảng thống kê những thao tác lập luận trong văn nghị luận
| Thao tác | Khái niệm/Yêu cầu/Tác dụng | Cách làm |
|---|---|---|
| Giải thích | Vận dụng tri thức để hiểu vấn đề nghị luận một cách rõ ràng và giúp người khác hiểu đúng ý của mình | – Giải thích cơ sở : Giải thích từ ngữ, khái niệm khó, nghĩa đen, nghĩa bóng của từ- Trên cơ sở đó lý giải hàng loạt yếu tố, chú ý nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn |
| Phân tích | – Chia tách đối tượng người tiêu dùng, sự vật, hiện tượng kỳ lạ thành nhiều bộ phận, yếu tố nhỏ ; xem xét kĩ lưỡng nội dung và mối liên hệ .- Tác dụng : thấy được giá trị ý nghĩa của sự vật hiện tượng kỳ lạ, mối quan hệ giữa hình thức với thực chất, nội dung. Phân tích giúp nhận thức không thiếu, thâm thúy cái giá trị hoặc cái phi giá trị của đối tượng người tiêu dùng .- Yêu cầu : nắm vững đặc thù cấu trúc của đối tượng người dùng, chia tách một cách hợp lý. Sau nghiên cứu và phân tích chi tiết cụ thể phải tổng hợp khái quát lại để nhận thức đối tượng người tiêu dùng rất đầy đủ, thâm thúy | – Khám phá công dụng biểu lộ của những chi tiết cụ thể- Dùng phép liên tưởng để lan rộng ra nội dung ý nghĩa – Các cách nghiên cứu và phân tích thông dụng+ Chia nhỏ đối tượng người tiêu dùng thành những bộ phận để xem xét+ Phân loại đối tượng người dùng+ Liên hệ, so sánh+ Cắt nghĩa bình giá+ Nêu định nghĩa |
| Chứng minh | Đưa ra những cứ liệu – dẫn chứng xác đáng để làm sáng tỏ một lí lẽ một ý kiến để thuyết phục người đọc người nghe tin tưởng vào vấn đề | – Đưa lí lẽ trước- Chọn dẫn chứng và đưa dẫn chứng. Cần thiết phải nghiên cứu và phân tích dẫn chứng để lập luận chứng minh thuyết phục hơn. Đôi khi em hoàn toàn có thể thuyết minh trước rồi trích dẫn chứng sau . |
| Bình luận | – Bàn bạc nhìn nhận yếu tố, vấn đề, hiện tượng kỳ lạ … đúng hay sai, hay / dở ; tốt / xấu, lợi / hại … ; để nhận thức đối tượng người dùng, cách ứng xử tương thích và có mục tiêu hành vi đúng .- Yêu cầu của việc nhìn nhận là sát đối tượng người dùng, nhìn nhận yếu tố tổng lực, khách quan và phải có lập trường tư tưởng đúng đắn, rõ ràng “ | Bình luận luôn có hai phần :- Đưa ra những đánh giá và nhận định về đối tượng người dùng nghị luận .
– Đánh giá vấn đề (lập trường đúng đắn và nhất thiết phải có tiêu chí). |
| So sánh | – Là thao tác lập luận nhằm mục đích so sánh hai hay nhiều sự vật, đối tượng người dùng hoặc là những mặt của một sự vật để chỉ ra những nét giống nhau hay khác nhau, từ đó thấy được giá trị của từng sự vật- Có so sánh tương đương và so sánh tương phản .- Tác dụng : nhằm mục đích nhận thức nhanh gọn đặc thù điển hình nổi bật của đối tượng người tiêu dùng và cùng lúc hiểu biết được hai hay nhiều đối tượng người dùng . | – Xác định đối tượng người dùng nghị luận, tìm một đối tượng người tiêu dùng tương đương hay tương phản, hoặc hai đối tượng người tiêu dùng cùng lúc .- Chỉ ra những điểm giống nhau giữa những đối tượng người tiêu dùng .- Dựa vào nội dung cần khám phá, chỉ ra điểm độc lạ giữa những đối tượng người dùng .- Xác định giá trị đơn cử của những đối tượng người tiêu dùng . |
| Bác bỏ | – Chỉ ra quan điểm sai lầm của yếu tố, trên cơ sở đó đưa ra đánh giá và nhận định đúng đắn và bảo vệ quan điểm lập trường đúng đắn của mình .- Bác bỏ quan điểm sai là dùng lý lẽ và dẫn chứng để nghiên cứu và phân tích, lí giải tại sao như thế là sai .* Lưu ý : Trong trong thực tiễn, một yếu tố nhiều khi xuất hiện đúng, mặt sai. Vì vậy, khi bác bỏ hoặc khẳng định chắc chắn cần xem xét, nghiên cứu và phân tích từng mặt để tránh thực trạng chứng minh và khẳng định chung chung hay bác bỏ, phủ nhận tổng thể . | – Bác bỏ một quan điểm sai hoàn toàn có thể triển khai bằng nhiều cách : bác bỏ vấn đề, bác bỏ luận cứ, bác bỏ cách lập luận hoặc phối hợp cả ba cách .a. Bác bỏ vấn đề : thường thì có hai cách bác bỏ- Dùng trong thực tiễn- Dùng phép suy luậnb. Bác bỏ luận cứ : vạch ra đặc thù sai lầm đáng tiếc, giả tạo trong lý lẽ và dẫn chứng được sử dụng .c. Bác bỏ lập luận : vạch ra xích míc, phi lôgíc trong lập luận của đối phương . |
Ví dụ minh hoạ
Ví dụ về thao tác lập luận giải thích
“ Cái đẹp vừa lòng là xinh, là khéo. Ta không háo hức cái trang trọng, huy hoàng, không mê hồn cái huyền ảo, kì vĩ. Màu sắc chuộng cái dịu dàng êm ả, thanh nhã, ghét sặc sỡ. Quy mô chuộng sự vừa khéo, vừa xinh, phải khoảng chừng. Giao tiếp, ứng xử chuộng hợp tình, hợp lý, áo quần, trang sức đẹp, món ăn đều không chuộng sự cầu kì. Tất cả đều hướng vào cái đẹp dịu dàng êm ả, lịch sự, duyên dáng và có quy mô vừa phải ” .
( Trích Nhìn về vốn văn hóa truyền thống dân tộc bản địa – Trần Đình Hượu )
Ví dụ về thao tác lập luận chứng minh
“ Từ sau khi Nước Ta hội nhập quốc tế và tăng trưởng kinh tế thị trường, tiềm lực khoa học và công nghệ tiên tiến ( KH&CN ) của quốc gia tăng lên đáng kể. Đầu tư từ ngân sách cho KH&CN vẫn giữ mức 2 % trong hơn 10 năm qua, nhưng giá trị tuyệt đối tăng lên rất nhanh, đến thời gian này đã tương tự khoảng chừng 1 tỷ USD / năm. Cơ sở vật chất cho KH&CN đã đạt được mức độ nhất định với mạng lưới hệ thống gần 600 viện điều tra và nghiên cứu và TT điều tra và nghiên cứu của Nhà nước, hơn 1.000 tổ chức triển khai KH&CN của những thành phần kinh tế tài chính khác, 3 khu công nghệ cao vương quốc ở TP.HN, TP Hồ Chí Minh và TP. Đà Nẵng đã khởi đầu có loại sản phẩm đạt hiệu quả tốt. Việt Nam cũng có hạ tầng thông tin tốt trong khu vực ASEAN ( liên kết thông tin với mạng Á – Âu, mạng VinaREN trải qua TEIN2, TEIN4, … ”
( Khoa học công nghệ tiên tiến Nước Ta trong buổi hội nhập, Mai Hà, Ánh Tuyết– Theo Báo TP. Hà Nội mới, ngày 16/5/2014 )
Ví dụ về thao tác lập luận lập luận phân tích
“… Nói tới sách là nói tới trí khôn của loài người, nó là kết tinh thành tựu văn minh mà hàng bao thế hệ tích lũy truyền lại cho mai sau. Sách đưa đến cho người đọc những hiểu biết mới mẻ về thế giới xung quanh, về vũ trụ bao la, về những đất nước và những dân tộc xa xôi.
Những quyển sách khoa học có thể giúp người đọc khám phá ra vũ trụ vô tận với những qui luật của nó, hiểu được trái đất tròn trên mình nó có bao nhiêu đất nước khác nhau với những thiên nhiên khác nhau. Những quyển sách xã hội lại giúp ta hiểu biết về đời sống con người trên các phần đất khác nhau đó với những đặc điểm về kinh tế, lịch sử, văn hóa, những truyền thống, những khát vọng.Sách, đặc biệt quan trọng là những cuốn sách văn học giúp ta hiểu biết về đời sống bên trong tâm hồn của con người, qua những thời kì khác nhau, những niềm vui và nỗi buồn, niềm hạnh phúc và đau khổ, những khát vọng và đấu tranh của họ. Sách còn giúp người đọc phát hiện ra chính mình, hiểu rõ mình là ai giữa thiên hà bát ngát này, hiểu mỗi người có mối quan hệ như thế nào với người khác, với toàn bộ mọi người trong hội đồng dân tộc bản địa và hội đồng quả đât này. Sách giúp cho người đọc hiểu được đâu là niềm hạnh phúc, đâu là nỗi khổ của con người và phải làm gì để sống cho đúng và đi tới một cuộc sống thật sự .Sách lan rộng ra những chân trời tham vọng và khát vọng. Ta đồng ý chấp thuận với lời nhận xét mà cũng là một lời khuyên bảo chí lí của M. Gorki : “ Hãy yêu sách, nó là nguồn kiến thức và kỹ năng, chỉ có kỹ năng và kiến thức mới là con đường sống ”. Vì thế, mỗi tất cả chúng ta hãy đọc sách, cố gắng nỗ lực đọc sách càng nhiều càng tốt ” .
( Bàn về việc đọc sách – Nguồn Internet )
Ví dụ về thao tác lập luận bình luận
“ … Tiếng nói là người bảo vệ quý báu nhất nền độc lập của những dân tộc bản địa, là yếu tố quan trọng nhất giúp giải phóng những dân tộc bản địa bị thống trị. Nếu người An Nam hãnh diện giữ gìn lời nói của mình và ra sức làm cho lời nói ấy phong phú và đa dạng hơn để có năng lực thông dụng tại An Nam những học thuyết đạo đức và khoa học của châu Âu, việc giải phóng dân tộc bản địa An Nam chỉ còn là yếu tố thời hạn. Bất cứ người An Nam nào vứt bỏ lời nói của mình, thì cũng đương nhiên khước từ niềm hy vọng giải phóng giống nòi. [ … ] Vì thế, so với người An Nam tất cả chúng ta, chối từ tiếng mẹ đẻ đồng nghĩa tương quan với phủ nhận sự tự do của mình … ”( Nguyễn An Ninh, Tiếng mẹ đẻ – nguồn giải phóng những dân tộc bản địa bị áp bức
Theo SGK Ngữ văn 11, Tập hai, NXB Giáo dục đào tạo, năm trước, tr. 90 )
Ví dụ về thao tác lập luận lập luận so sánh
“ Ai cũng biết Nước Hàn tăng trưởng kinh tế tài chính khá nhanh, vào loại “ con rồng nhỏ ” có quan hệ khá ngặt nghèo với những nước phương Tây, một nền kinh tế thị trường sinh động, có quan hệ quốc tế thoáng rộng. Khắp nơi đều có quảng cáo, nhưng không khi nào quảng cáo thương mại được đặt ở những nơi văn phòng, hội trường lớn, danh lam thắng cảnh. Chữ quốc tế, đa phần là tiếng Anh, nếu có thì viết nhỏ đặt dười chữ Triều Tiên to hơn ở phía trên. Đi đâu. nhìn đâu cũng thấy điển hình nổi bật những bảng hiệu chữ Triều Tiên. Trong khi đó thì ở một vài thành phố của ta nhìn vào đâu cũng thấy tiếng Anh, có bảng hiệu của những cơ sở của ta hẳn hoi mà chữ quốc tế lại lớn hơn cả chữ Việt, có lúc ngỡ ngàng tưởng như mình lạc sang một nước khác ” .
( Chữ ta, bài Bản lĩnh Nước Ta của Hữu Thọ )
Ví dụ về thao tác lập luận bác bỏ
“ … Nhiều đồng bào tất cả chúng ta, để biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ, đã than phiền rằng tiếng nước mình nghèo nàn. Lời trách cứ này không có cơ sở nào cả. Họ chỉ biết những từ thông dụng của ngôn từ và còn nghèo những từ An Nam hơn bất kỳ người phụ nữ và nông dân An Nam nào. Ngôn ngữ của Nguyễn Du nghèo hay giàu ?Vì sao người An Nam hoàn toàn có thể dịch những tác phẩm của Trung Quốc sang nước mình, và lại không hề viết những tác phẩm tương tự như ?Phải quy lỗi cho sự nghèo nàn của ngôn từ hay sự bất tài của con người ?Ở An Nam cũng như mọi nơi khác, đều hoàn toàn có thể ứng dụng nguyên tắc này :Điều gì người ta tâm lý kĩ sẽ diễn đạt rõ ràng, và thuận tiện tìm thấy những từ để nói ra. … ”
( Nguyễn An Ninh, Tiếng mẹ đẻ – nguồn giải phóng những dân tộc bản địa bị áp bứcTheo SGK Ngữ văn 11, Tập hai, NXB Giáo dục đào tạo, năm trước, tr. 90 )( Tài liệu sưu tầm )
Vậy là Đọc tài liệu đã nêu ra 6 khái niệm, dấu hiệu nhận biết các thao tác lập luận trong văn nghị luận một cách chi tiết nhất, mong rằng với kiến thức học này sẽ giúp các em có cho mình kĩ năng cần thiết để hoàn thành các đề tài nghị luận thật tốt!
Hình ảnh kiến thức lý thuyết các thao tác lập luận trong văn nghị luận có thể lưu về:
– Hết –
– Các thao tác lập luận trong văn nghị luận – Đọc tài liệu.
Source: https://thcsbevandan.edu.vn
Category : Phương pháp học tập