Đọc Tài Liệu biên soạn bài Thao tác lập luận phân tích với mục đích giúp các em hiểu và nắm được mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích, từ đó biết áp dụng phân tích một vấn đề xã hội hoặc văn học nào đó. Nội dung bài soạn gồm có phần tổng hợp kiến thức lí thuyết và hướng dẫn trả lời câu hỏi bài tập.

A – Lý thuyết Thao tác lập luận phân tích

I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích

– Thao tác lập luận phân tích là gì?

Định nghĩa Thao tác lập luận phân tích là chia nhỏ đối tượng thành các yếu tố bộ phận để xem xét nội dung, hình thức và mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài của chúng, rồi khái quát, phát hiện ra bản chất của đối tượng.

– Bản chất của thao tác phân tích trong văn nghị luận là luôn gắn liền với tổng hợp.

– Mục đích của thao tác phân tích là: làm rõ đặc điểm nội dung, hình thức, cấu trúc và các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của đối tượng.

– Yêu cầu của một thao tác lập luận phân tích:

+ Xác định yếu tố phân tích .
+ Chia yếu tố thành những góc nhìn nhỏ .
+ Khái quát tổng hợp .
II. Cách phân tích
– Cần dựa trên những tiêu chuẩn, quan hệ nhất định : Quan hệ giữa những yếu tố tạo nên đối tượng người dùng, quan hệ nhân quả, quan hệ giữa đối tượng người tiêu dùng với những đối tượng người tiêu dùng tương quan, quan hệ giữa người phân tích với đối tượng người tiêu dùng phân tích .
– Phân tích cần đi sâu vào từng mặt, từng bộ phận nhưng cần chú ý quan tâm đến quan hệ giữa chúng với nhau, cần khái quát để rút ra thực chất chung của đối tượng người dùng .

B – Hướng dẫn vấn đáp câu hỏi soạn bài Thao tác lập luận phân tích

Phần hướng dẫn vấn đáp thắc mắc trong SGK của Đọc tài liệu gồm có nhiều cách vấn đáp khác nhau, những em học viên muốn xem nhiều cách trình diễn hơn cho cùng một nội dung vấn đáp hoàn toàn có thể nhấn vào câu hỏi để tìm hiểu thêm .

I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích

Câu 1 trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 1: Nội dung, ý kiến đánh giá của tác giả đối với nhân vật Sở Khanh?

Trả lời:

Nội dung, quan điểm nhìn nhận của tác giả so với nhân vật Sở Khanh : Sở Khanh là kẻ dơ bẩn, bần tiện, là đại diện thay mặt cao nhất của sự đồi bại trong xã hội Truyện Kiều .

Câu 2 trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 1: Để thuyết phục người đọc, tác giả đã phân tích ý kiến của mình như thế nào?

Trả lời:

Tác giả đã khai triển những luận cứ :
– Sở Khanh sống bằng nghề đồi bại, bất chính, nghề sống bám những thanh lâu, nghề làm chồng hờ của những cô gái làng chơi .
– Sở Khanh là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ làm cái nghề đồi bại bất chính đó : giả làm người tử tế để đánh lừa một người con gái ngây thơ, hiếu thảo .
– Sau khi lừa bịp hắn còn trở mặt một cách tráo trở .
– Đặc biệt, cái hành vi lừa bịp, tráo trở này là hành vi tiếp tục của hắn, khiến hắn thậm chí còn trở thành một tay nổi tiếng bạc tình .

Câu 3 trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 1: Chỉ ra sự phối hợp chặt chẽ giữa phân tích và tổng hợp trong đoạn trích.

Trả lời:

Đoạn văn của Hoài Thanh đã tích hợp được một cách khá ngặt nghèo giữa thao tác phân tích và thao tác tổng hợp : Sau khi phân tích cụ thể bộ mặt lừa bịp tráo trở của Sở Khanh, người viết đã tổng hợp tác dụng phân tích trước đó thành một Kết luận khái quát về cái xã hội trong Truyện Kiều dựa trên thực chất của nhân vật Sở Khanh : “ Nó là cái mức cao nhất của tình hình đồi bại trong xã hội này ” .

Câu 4 trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 1: Kể thêm một số đối tượng phân tích trong các bài văn nghị luận (xã hội và văn học).

Trả lời:

– Phân tích hiện tượng kỳ lạ ô nhiễm môi trường tự nhiên
– Phân tích công dụng của hiện tượng kỳ lạ vô cảm
– Phân tích nhân vật văn học
– Phân tích giá trị nhân đạo của một tác phẩm văn học
– Phân tích một đoạn thơ, bài thơ .

Câu 5 trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 1: Anh (chị) hiểu thế nào là phân tích trong văn nghị luận? Những yêu cầu của thao tác lập luận phân tích này là gì?

Trả lời:

– Phân tích trong văn nghị luận là chia nhỏ đối tượng người dùng thành những yếu tố bộ phận để xem xét nội dung, hình thức và mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài của chúng, rồi khái quát, phát hiện ra thực chất của đối tượng người dùng .
– Những yêu cầu của thao tác phân tích :

+ Xác định vấn đề phân tích.

+ Chia yếu tố thành những góc nhìn nhỏ .
+ Khái quát tổng hợp: Khi triển khai thao tác lập luận phân tích, thứ nhất cần xác lập tiềm năng của việc phân tích là làm sáng tỏ quan điểm, quan điểm gì ( Tóm lại của lập luận ). Sau đó chia nhỏ đối tượng người dùng phân tích thành những yếu tố nhỏ để khám phá sâu hơn. Việc chia nhỏ đối tượng người dùng thường dựa trên những mối quan hệ :
+ Giữa những yếu tố, phương tiện đi lại cấu thành nên đối tượng người tiêu dùng đó .
+ Quan hệ giữa đối tượng người dùng với những đối tượng người tiêu dùng khác có tương quan thân thiện như quan hệ nguyên do – tác dụng, quan hệ hiệu quả – nguyên do .
+ Thái độ và sự nhìn nhận của người phân tích với đối tượng người dùng được phân tích .

II. Cách phân tích

* Đoạn trích (1):

– Cách phân loại đối tượng người dùng : Phân chia dựa trên cơ sở quan hệ nội bộ trong bản thân đối tượng người dùng – những biểu lộ về nhân cách nhơ bẩn, bần tiện của Sở Khanh .
– Mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp : Từ việc phân tích những bộc lộ làm điển hình nổi bật những việc làm nhơ bẩn của Sở Khanh mà khái quát lên giá trị hiện thực của nhân vật này – bức tranh về nhà chứa, tính đồi bại trong xã hội đương thời .

* Đoạn trích (2):

– Cách phân loại đối tượng người tiêu dùng : Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng người dùng : Đồng tiền vừa có tính năng tốt vừa có công dụng xấu. Phân tích theo quan hệ nguyên do – tác dụng : tai hại của đồng xu tiền .
– Mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp : Trong quy trình lập luận, phân tích luôn gắn liền với khái quát tổng hợp : sức mạnh của đồng xu tiền, thái độ, cách hành xử của những tầng lớp xã hội so với đồng xu tiền và thái độ của Nguyễn Du so với xã hội đó .

* Đoạn trích (3):

– Cách phân loại đối tượng người tiêu dùng : Phân tích theo quan hệ nguyên do – tác dụng : Bùng nổ dân số và sự ảnh hưởng tác động của nó đến đời sống con người .
– Mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp : Từ việc phân tích bùng nổ dân số tác động ảnh hưởng đến nhiều mặt của đời sống con người. Đưa ra Tóm lại : dân số càng tăng nhanh thì chất lượng đời sống của hội đồng, mái ấm gia đình, cá thể càng giảm .Xem thêm nhiều cách vấn đáp khác với phần II, mời những bạn học viên xem Tại đây .

III. Luyện tập thao tác lập luận phân tích

Câu 1 trang 28 SGK Ngữ văn 11 tập 1. Tìm hiểu các quan hệ làm cơ sở cho việc phân tích đối tượng trong các lập luận (ngữ liệu trong SGK Ngữ văn II, tập 1, trang 28):

Trả lời:

a) Trong đoạn văn của Lê Trí Viễn, người viết đã phân tích tâm trạng nhân vật Thúy Kiều trong một đêm đau khổ, trước lúc phải nói lời trao duyên với Thúy Vân. Người bình văn đã chia ra để lần lượt xem xét các phương diện: hình ảnh (ngọn đèn, dòng lệ,…), ý nghĩa các từ ngữ (bàng hoàng) và âm điệu của câu thơ để tìm ra những biểu hiện mỗi lúc một tăng trong “cái giày vò của tâm trạng đang hoàn toàn bế tắc”, từ đau xót rồi rối bời, quanh quẩn đến cảm giác “hoàn toàn bế tắc” cứ xoáy sâu mãi trong lòng Thúy Kiều.

b) Quan hệ làm cơ sở cho lập luận phân tích trong đoạn văn của Hoài Thanh là quan hệ giữa đối tượng người dùng này với những đối tượng người tiêu dùng khác có tương quan : Bài thơ Lời kĩ nữ của Xuân Diệu với bài 77 bà hành của Bạch Cư Dị .

Câu 2 trang 28 SGK Ngữ văn 11 tập 1. Vẻ đẹp của ngôn ngữ nghệ thuật trong bài Tự tình (bài II) của Hồ Xuân Hương được thể hiện ở:

Trả lời:

– Những từ ngữ giàu hình tượng và giá trị biểu cảm như : Văng vẳng, trơ, cái hồng nhan, tí con con, …- Sự phối hợp giữa những động từ mạnh ( xiên, đâm ) với những bổ ngữ độc lạ ( ngang, toạc ) làm điển hình nổi bật sự bướng bỉnh và ngang ngạnh .
– Nghệ thuật hòn đảo trật tự cú pháp trong hai câu luận :Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám ,Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn .
– Nghệ thuật điệp từ ( lại, xuân ) .
– Nghệ thuật sử dụng sóng đôi những cặp từ trái nghĩa : say – tỉnh, khuyết – tròn, đi – lại .- Nghệ thuật tăng tiến (san sẻ – tí – con con ) .

Nội dung bài Thao tác lập luận phân tích

• Mục đích của phân tích là làm rõ đặc điểm về nội dung, hình thức, cấu trúc và các mối quan hệ bên trong bên ngoài của đối tượng (sự vật, hiện tượng).
• Khi phân tích, cần chia, tách đối tượng thành các yếu tố theo những tiêu chí, quan hệ nhất định quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng quan hệ nhân quả, quan hệ giữa đối tượng với các đối tượng liên quan, quan hệ giữa người phân tích với đối tượng phân tích,…).
• Phân tích cần đi sâu vào từng yếu tố, từng khía cạnh, song cần đặc biệt lưu ý đến quan hệ giữa chúng với nhau trong một chỉnh thể toàn vẹn, thống nhất.

Trên đây là toàn bộ nội dung để các em học sinh có thể tự soạn bài Thao tác lập luận phân tích ngữ văn 11 hay nhất, ngắn gọn nhưng đầy đủ nhất. Chúc các em học tốt.

Source: https://thcsbevandan.edu.vn
Category : Phương pháp học tập